2008/2 Populaire cultuur

Tussen pop en protest

Hoofdredactioneel

Wanneer de woorden ‘islam’ en ‘Midden-Oosten’ vallen, valt meestal ook het woord ‘probleem’. De Nederlandse media behandelen vooral de oorlog in Irak, de Israëlisch-Palestijnse kwestie, en de situatie rondom Afghanistan en al-Qaida. Ook in het publieke debat over de islam in Nederland is het niet anders. Elk mogelijk aspect van de islam is inmiddels geproblematiseerd: van jihad tot fundamentalisme, van de profeet Mohammed tot de koran, van imams tot eerwraak, van hoofddoekjes tot de hoogte van minaretten. Of kunt u zich zo één-twee-drie een programma in de media herinneren waarin islam, moslims, of het Midden-Oosten niet als een mogelijk probleem werd besproken? 

Het leven in het Midden-Oosten is echter niet één en al probleem, zoals wij laten zien in deze ZemZem met als thema populaire cultuur. Karin van Nieuwkerk bespreekt hoe populaire cultuur en religiositeit elkaar niet hoeven te bijten: zelfs voor islamisten kan entertainment belangrijk zijn.

Neil van der Linden stelde een canon samen van de belangrijkste cultuurfenomenen in het Midden-Oosten. Zijn canon getuigt vooral van een paradoxale artistieke vrijheid. Bovenaan zijn lijst prijkt Umm Kulthum, de Egyptische zangeres wier begrafenis in 1975 vier miljoen mensen op de been bracht. Op de tweede plaats vinden we de Libanese zangeres Fairuz. Tijdens de Libanese burgeroorlog (1975-1990) stonden de verschillende gemeenschappen elkaar naar het leven, maar er was één bindend element: Fairuz. Muziek- en filmster Abdelhalim Hafez volgt op de derde plaats, maar lijkt nog altijd populairder dan de profeet Mohammed. 

Entertainment kan verrassende wendingen nemen in het Midden-Oosten. Arabieren zijn momenteel massaal in de ban van de Turkse televisieseries Gümüs en Kaybolan Yillar. In Iran blijkt men zelfs van Doe Maar te genieten. Populaire cultuur kan ook een positieve maatschappelijke functie vervullen. Hassnae Bouazza bespreekt hoe nieuwszender al-Jazeera, zo vaak bespot als anti-westers bolwerk, een belangrijk middel is voor het beslechten van maatschappelijke en politieke taboes in het Midden-Oosten. 

Hoe populaire cultuur met politiek protest verweven kan zijn, blijkt ook uit een interview met de Egyptische Amerikaan Kareem Salama. Hij wil met zijn countrymuziek laten horen dat islam niet hetzelfde is als terreur. En wat te denken van de in 1987 vermoorde Palestijnse cartoonist Naji Salim al-Ali? Hij biedt nog steeds troost aan de doorsnee Palestijn in zijn strijd tegen corruptie en onderdrukking.

Kortom, populaire cultuur is een arena waar gespeeld wordt met politiek gezag, religieuze autoriteiten of sociale normen. Dat spel staat in deze ZemZem centraal.

Hoofdredactie
Jurgen Maas & Annemarike Stremmelaar 

Redactie
Paul Aarts, Dirk van Andel, Anna Bukhari, Sultan Gün, Meltem Halaceli, Danielle Kroes, Fadi Hirzalla, Umut Kibrit, Madelon Stokman, Joas Wagemakers, Monique Swart en Robbert Woltering 

Eindredactie
Madelon Stokman en Monique Swart

Aan dit nummer werkten mee
Rodaan Al Galidi, Carmen Becker, Welmoet Boender, Hassnae Bouazza, Richard van Leeuwen, Michiel Leezenberg, Willemijn Leenhouts, Neil van der Linden, Eric van Lit, Karin van Nieuwkerk, Jannemieke Oostra, Peter Speetjens, Iris Spartel, Sytze van der Veen, Arnoud Vrolijk en Nuweira Youskine 

In deze ZemZem

Islam en populaire cultuur
Karin van Nieuwkerk 
6

Een cowboy als bruggenbouwer
Madelon Stokman 
15

Canon van de populaire cultuur
Neil van der Linden 
20

Naji Salim al-Ali
‘Hij die nee zei in een tijdperk van ja’
Fadi Hirzalla & Willemijn Leenhouts 
26

Osama bin Laden als popidool
Eric van Lit 
32

De stille televisierevolutie 
Column
Hassnae Bouazza 
39

De Brad Pitt van de Arabieren is een Turk
Sultan Gün 
41

Voordat de bom valt
Column 
Madelon Stokman 
45

Heiligenverering in Egypte en de islamitische heropleving
Iris Sportel 
47

Thomas Erpenius en Jacob Golius
Aflevering 2 van de serie Oriëntalistiek in de Lage Landen 
Richard van Leeuwen & Arnoud Vrolijk 
54

‘We behoren niet tot de slechtsten’
Portret van Manfred Woidich
Aflevering 2 van de serie Afscheid van een generatie 
Robbert Woltering
69

Architectuur als charmeoffensief
De grootse plannen van Libië 
Anna Bukhari 
74

Een feest met gemengde gevoelens 
Column 
Fadi Hirzalla 
80

Een Spaanse Groninger in Marokko
Literatuur 
Sytze van der Veen 
82

Academische vrijheid in Amerika onder vuur
Peter Speetjens 
92

Ramadan karim 
Column
Rodaan Al Galidi 
101

Terug naar de broncode
Salafistische internetforums in Nederland en Duitsland
Carmen Becker 
103

Islamitische hulporganisaties kampen met vooroordelen
Nieuwe spelers bij ontwikkelingssamenwerking
Welmoet Boender
111


Literatuur

Een waardig criticus
Mohammed Benzakour, Stinkende heelmeesters 
Nuweira Youskine 
117

Onwetendheid of oplichterij? 
Hans Jansen, Zelf koranlezen
Hans Jansen, Islam voor varkens, apen, ezels en andere beesten 
Hans Jansen en Abdul-Jabbar van der Ven, Bombrieven
Michiel Leezenberg 
119

Lessen voor Nederland
Pieter Dronkers, Tamar. Een reisverhaal over Turkse en Franse hoofddoeken 
Annemarike Stremmelaar 
124

Signalementen 
127

Verder lezen

Wat leuk dat u geïnteresseerd bent in ZemZem!

Vaste lezer worden? U kunt in onze webshop een jaarabonnement afsluiten (22,50 per jaar). Ook kunt u hier losse nummers bestellen.