2008/1 60 jaar Nakba

Een diepe wond

Hoofdredactioneel

In mei, als Israël zijn zestigste verjaardag viert, herdenken de Palestijnen de Nakba, de vlucht en verdrijving van honderdduizenden Palestijnen uit hun woonplaatsen. Tussen eind 1947 en de eerste helft van 1949 raakten meer dan 750.000 Palestijnen ontheemd. Ruim 675 dorpen werden verwoest. Zoals Arjan El Fassed, van wie onlangs het boek Niet iedereen kan stenen gooien verscheen, schrijft in deze ZemZem ‘zijn de namen van de gebieden veranderd, alsof deze dorpen en hun inwoners nooit hebben bestaan. De Nakba, catastrofe, is een diepe wond en voor Palestijnen bepalend voor het conflict’. Op dit moment zijn er meer dan 6,6 miljoen Palestijnse vluchtelingen. Daarom het thema ’60 jaar Nakba’. 

In een interview met Stan van Houcke noemt de Palestijnse onderzoeker Salman Abu Sitta 2008 de zestigste verjaardag van de grootste etnische zuivering in de moderne geschiedenis. Ook wijst Abu Sitta in het openingsartikel onder andere op een feit dat door Israëlische en Palestijnse historici nog niet gedetailleerd is onderzocht, namelijk de deportatie van duizenden Palestijnse mannen naar werkkampen. 

In deze ZemZem ook een portret van de ‘kaartenmaker van Palestina’, de Nederlandse geograaf Jan de Jong. Ruim twintig jaar werkte hij in de Palestijnse gebieden. Hij bracht de Israëlische nederzettingenbouw in kaart en ontwierp scenario’s voor een oplossing van het vluchtelingenvraagstuk. Er is geen Palestijns dorp dat hij niet kent, geen nederzetting die hij niet heeft bezocht. Een onbekend aspect van de Nakba is de roof van tienduizenden boeken uit Palestijnse bibliotheken. De Israëlisch-Nederlandse cineast Benny Brunner kwam het verhaal op het spoor en is van plan het te verfilmen. Een ander aspect van het Palestijns-Israëlische conflict is de intra-Palestijnse strijd. Dit haalt het Nederlandse nieuws veel minder vaak, of slechts als onderdeel van het conflict met Israël. Joas Wagemakers schetst een historische analyse van zestig jaar Palestijns leiderschap. En ook onder andere nog in dit themanummer een serie bijzondere foto’s en een bespreking van de tentoonstelling ‘Palestina 1948, herinneringen aan een verdwenen vaderland’, te zien in het Tropenmuseum in Amsterdam. 

Tegelijkertijd start ZemZem met twee nieuwe series. Ten eerste een serie over de geschiedenis van de Nederlandstalige oriëntalistiek. Welke ontwikkelingen bijvoorbeeld motiveerden de geleerden? De arabisten Richard van Leeuwen en Arnoud Vrolijk tekenden voor het schrijven van een chronologisch overzicht in tien afleveringen. 

Ten tweede verrichten we de aftrap van de serie ‘afscheid van een generatie’. Begin dit jaar ging journalist Bertus Hendriks officieel met pensioen bij de Wereldomroep. Daarom figureert hij als eerste in een serie portretten van Nederlanders die zich hun leven lang hebben beziggehouden met het Midden-Oosten, Noord-Afrika of de islam.

Indien u wilt reageren op deze nieuwe ZemZem, mailt u dan naar info@zemzem.org. In ieder geval plaatsen we nog voor de zomer op onze website www.zemzem.org een lezersenquête. 

Hoofdredactie
Jurgen Maas & Annemarike Stremmelaar 

Redactie
Paul Aarts, Dirk van Andel, Anna Bukhari, Sultan Gün, Meltem Halaceli, Danielle Kroes, Fadi Hirzalla, Umut Kibrit, Madelon Stokman, Joas Wagemakers, Monique Swart en Robbert Woltering 

Eindredactie
Jurgen Maas

Aan dit nummer werkten mee
Rodaan Al Galidi, Arjan El Fassed, Maarten Jan Hijmans, Stan van Houcke, Martijn de Koning, Richard van Leeuwen, Martijn Oostra, Caroline Roset, Malkit Shoshan, Martin Siepermann, Sasha de Vries, Arnoud Vrolijk en Hannelore Wagemakers-van Setten

In deze ZemZem

Het is een mythe dat Israël vol is’
Nakba-expert Salman Abu-Sitta
Stan van Houcke 
6

Niet iedereen kan stenen gooien
Literatuur 
Arjan El Fassed 
14

De kaartenmaker van Arafat
Geograaf Jan de Jong 
Jurgen Maas 
21

Het conflict tussen Fatah en Hamas
De 60-jarige strijd om Palestina 
Joas Wagemakers 
30

Ook boeken vielen ten prooi aan de Nakha
Interview met de Israëlisch-Nederlandse cineast Benny Brunner 
Maarten Jan Hijmans 
38

‘Elke dag is hier een Nakha dag’
Theatermaker Jan Willems 
Anna Bukhari 
41

Een opvallende zet
Vergeten Palestijnse stemmen
Tentoonstelling
Fadi Hirzalla 
47

Kritisch geluid uit Israël
Erella Grassiani van Gate48 
Madelon Stokman 
56

Lifta na de zionistische planning
Malkit Shoshan 
59

De vroege voorgeschiedenis
Aflevering 1 van de serie Oriëntalistiek in de Lage Landen 
Richard van Leeuwen & Arnoud Vrolijk 
64

Ik ben een kennisreiziger’
Portret van Bertus Hendriks 
Aflevering 1 van de serie Afscheid van een generatie 
Jurgen Maas & Madelon Stokman 
76

De rituele dans om Fitna
Martijn de Koning 
86

Het leger en Idols
Column
Sultan Gün 
89

‘Ons land, moslimland’
Marokkaans-Nederlandse jongeren en hun verbondenheid met de Palestijnen 
Martijn de Koning 
91

Fietsen vissen
Column 
Rodaan Al Galidi 
98

Polygamie in de polder
Sultan Gün 
100

Is er hoop voor het Middelarabisch?
Caroline Roset 
103


Literatuur

Jeroen Gunning, Hamas in Politics—Democracy, Religion, Violence
Joas Wagemakers 
105

Voetbal is geen oorlog
Tamir Sorek, Arab Soccer in a ]ewish State
Danielle Kroes 
109

De Palestijnse vliegeraar
Susan Abdulhawa, Het litteken van David 
Sasha de Vries 
111

Signalementen
114

Verder lezen

Wat leuk dat u geïnteresseerd bent in ZemZem!

Vaste lezer worden? U kunt in onze webshop een jaarabonnement afsluiten (22,50 per jaar). Ook kunt u hier losse nummers bestellen.