2010/2 Christenen in het Midden-Oosten

Oosterse christenen

Hoofdredactioneel

Een vermoorde Armeense journalist in Turkije, een ontvoerde priester in Irak, een aanslag op een Koptische kerk in Egypte: slechts enkele voorbeelden van geweld tegen christenen in het Midden-Oosten van de afgelopen tijd. Een dergelijke opsomming wekt al snel de indruk dat het leven van christenen in deze regio veelal uit onderdrukking bestaat en dat de oudste kerkelijke gemeentes in de wereld langzaam aan het verdwijnen zijn. Deels klopt dit beeld. Christenen vormen in het Midden-Oosten nu eenmaal een minderheid en dienen als zodanig in conflictsituaties vaak als zondebok. 

Soms worden politieke conflicten langs religieuze scheidslijnen uitgevochten; soms ook is agressie direct tegen vertegenwoordigers van het christelijke geloof gericht. Christenen worden geconfronteerd met discriminatie door de overheid, die zich verzet tegen de bouw of restauratie van kerken, en fysiek geweld van extremistische moslims. 

Toch is de positie van de christenen in het Midden-Oosten niet alleen kommer en kwel. Over de grote diversiteit aan christenen kunt u lezen in de inleiding van dit themanummer. Dat de relatie met medechristenen niet altijd even soepel is verlopen, blijkt uit het reisverslag van de achttiende-eeuwse christelijke reiziger Jonas Korte. Een ander voorbeeld daarvan is het Palestijns-Israëlische conflict, waar oosterse christenen vaak anders over denken dan westerse geloofsgenoten, zoals ook blijkt uit de reacties op het Kairosdocument. 

Een van de oorzaken van de soms moeizame verhouding tussen moslims en christenen zijn westerse zendingsactiviteiten, getuige de recente uitzetting van onder andere zeven Nederlandse hulpverleners uit Marokko. De geschiedenis van de missie en zending gaat ver terug in de tijd en ook toen al riep ze weerstand op, bijvoorbeeld in de negentiende en twintigste eeuw in Egypte. Tegelijkertijd speelden Arabische christenen in dezelfde periode een voortrekkersrol in de journalistiek. 

In dit themanummer besteden we daarnaast aandacht aan de ervaringen van Libanese vrouwen die overgaan tot het protestantisme, de rol van christenen in de popmuziek, de positie van de Kopten in Egypte, en het recente geweld tegen christenen in Irak. In ieder geval is duidelijk dat het christendom in het Midden-Oosten gelukkig nog niet gereduceerd is tot eeuwenoude heiligdommen die herinneren aan een ver verleden. Hoezeer die heiligdommen vandaag de dag leven is te zien in twee beeldverhalen over christelijke heiligdommen in Libanon en Syrië. 

Daarnaast vindt u in deze ZemZem uiteraard ook de gebruikelijk elementen, zoals de achtste aflevering van Oriëntalistiek in de Lage Landen, boekbesprekingen, poëzie, en een bijzondere bijdrage aan onze serie Afscheid van een generatie: een in memoriam voor de veel te vroeg overleden Nasr Hamid Abu Zaid.

Hoofdredactie
Jurgen Maas & Annemarike Stremmelaar 

Redactie
Anna Bukhari, Fadi Hirzalla, Umut Kibrit, Nina ter Laan, Sara Muller, Madelon Stokman, Monique Swart en Joas Wagemakers

Eindredactie
Annemarike Stremmelaar & Monique Swart

Aan dit nummer werkten mee
Ali Al Tuma, Asis Aynan, Goran Baba Ali, Heleen Murre-van den Berg, Ronald Bos, Saskia Bosch, Nella van den Brandt, Dick Douwes, Mat Immerzeel, Nico Kaptein, Richard van Leeuwen, Neil van der Linden, Roel Meijer, Rima Nasrallah, Rena Netjes, Jannemieke Oostra, Sylva van Rosse, Umar Ryad, Rogier Visser en Arnoud Vrolijk

In deze ZemZem

Christendom in het Midden-Oosten
Inleiding
Heleen Murre-van den Berg
6

Oosterse christenen als wegbereiders voor de islam
Het reisverslag van Jonas Korte
Richard van Leeuwen
16

Arabische journalistiek: een christelijke uitvinding
Rogier Visser
24

Onze Lieve Vrouwe van Saide 
Heiligdommen in Libanon
Dick Douwes
30

Voorbeeld en vijand
Zending in het Britse protectoraat Egypte
Umar Ryad
35

Voorbij het religieuze conflict
Kopten in Egypte
Saskia Bosch & Rena Netjes
44

Hoofd of hart?
Vrouwen in de Libanese protestantse kerk
Rima Nasrallah
50

Het Klooster van Saydnaya 
Mat Immerzeel
57

Uur van de waarheid  
Het Kairosdocument
Sylva van Rosse & Rena Netjes
69

Religie en muzikale sterren
Neil van der Linden
74

Een onhoudbare positie?
Christenen in Irak
Nella van den Brandt
79

De beminnelijke filoloog Michaël Jan de Goeje (1836-1909)
Aflevering 8 van de serie Oriëntalistiek in de Lage Landen
Richard van Leeuwen & ArnoudVrolijk
87

Afscheid van Nasr Hamid Abu Zaid
Aflevering 8 van de serie Afscheid van een generatie, in memoriam (1943-2010)
Nico Kaptein
103

Vrij om te zondigen 
Interview met Mustafa Akyol
Jurgen Maas & Annemarike Stremmelaar
108

De boekhouding van schreeuwerigheid 
Column
Asis Aynan
114

Een verloren decennium in Syrië
Maarten  Jan Hijmans
116

Franco’s Moren 
Marokkaanse troepen tijdens de Spaanse Burgeroorlog
Ali Al Tuma
119


Literatuur

De poëticale liefde van Ahmad Shamlu 
Ahmad Shamlu, Opstandige dauw
Ronald Bos
128

Frustratie als rode draad
Eugene Rogan, De Arabieren
Roel Meijer
131

Signalementen 
133

Verder lezen

Wat leuk dat u geïnteresseerd bent in ZemZem!

Vaste lezer worden? U kunt in onze webshop een jaarabonnement afsluiten (22,50 per jaar). Ook kunt u hier losse nummers bestellen.