Blikvelden
Hoofdredactioneel
Wie naar het Joodse verleden in de Arabische en islamitische wereld kijkt, kan niet om het feit heen dat van de ooit grote Joodse gemeenschappen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika vandaag de dag nog maar weinig over is. De laatste jaren is er toenemende maatschappelijke en wetenschappelijke belangstelling voor dit Joodse verleden en de relaties tussen Joden en anderen. Tegelijkertijd woedt er een stevig debat over islam, islamofobie en antisemitisme, en is de situatie in Israël en Palestina uitzichtloos. In discussies over Joden in het Midden-Oosten en Noord-Afrika staan nostalgische verlangens naar voorbije tijden van kosmopolitisme en tolerantie soms lijnrecht tegenover hardnekkige beelden over intolerantie en uitsluiting.
In dit themanummer kijken we naar tijden, plaatsen en denkbeelden waar Joden en het jodendom en het Midden-Oosten, Noord-Afrika en islam samenkomen. Resianne Fontaine analyseert de kijk van de dertiende-eeuwse joodse denker Judah ha-Cohen op de islamitische filosoof Averroës en laat zo de sporen van de islamitische filosofie in de middeleeuwse joodse filosofie zien. Lucia Admiraal beschrijft de reacties in een Arabischtalige Egyptisch-Joodse krant op het nazisme in Europa tijdens de jaren dertig, waarin Andalusië fungeerde als een historisch alternatief voor antisemitisme en intolerantie. Sasha Goldstein-Sabbah laat zien dat de moderne geschiedenis van de Joden in Bagdad niet alleen door een Arabische bril moet worden bezien. In de eerste helft van de twintigste eeuw was er in Bagdad een kosmopolitische Joodse gemeenschap, wat geïllustreerd wordt door de rol van Joodse transnationale filantropie en educatie. In het artikel van Jan Ybema staat Arabische beeldvorming over jodendom en zionisme centraal. Hij analyseert het werk van de prominentste Arabische intellectueel op het gebied van het jodendom, de Egyptenaar Abdelwahhab Elmessiri. Journalist en schrijfster Judit Neurink neemt ons mee naar Iraaks-Koerdistan, waar zij observeerde dat Joden recentelijk uit de schaduw treden als tegenreactie op is. Ten slotte vertelt vertaalster Hebreeuws Hilde Pach in de rubriek Op het nachtkastje over de door haar vertaalde Israëlische roman Krokodil van de aanslagen van Assaf Gavron. Palestijnse personages zijn nog steeds een zeldzaamheid in Israëlische literatuur, maar Gavron beschreef de Tweede Intifada vanuit het perspectief van Israëlische en Palestijnse antihelden.

Hoofdredactie
Lucia Admiraal en Jurgen Maas
Eindredactie
Pim Aarns en Nicolet Boekhoff-van der Voort
Redactie
Pim Aarns en Joas Wagemakers
Medewerkers aan dit nummer
Asis Aynan, Sietske de Boer, Hassan Blasim, Sietske de Boer, Marjo Buitelaar, Resianne Fontaine, Sasha Goldstein-Sabbah, Bareez Majid, Luitgard Mols, Judit Neurink, Ruud Strijp, Harald Viersen, Johan Weststeijn en Jan Ybema
In deze ZemZem
Katern: Joden in de Arabische wereld
Resianne Fontaine, Was Averroës een ‘engel van God’? Een dertiende-eeuwse joodse denker over Averroës
7
Sasha Goldstein-Sabbah, Joods kosmopolitisme in Bagdad
25
Jan Ybema, Arabische beeldvorming van het zionisme: Abdelwahab Elmessiri
33
Judit Neurink, Joodse moslims treden uit de schaduw. Reportage uit Iraaks-Koerdistan
43
Lucia Admiraal, Israëlische en Palestijnse antihelden. Hilde Pach over Assaf Gavrons Krokodil van de aanslagen (Op het nachtkastje)
52
________________________________________________
Joas Wagemakers, Voetbal, soefi’s en het hiernamaals (Proefschriften)
• James M. Dorsey, Soccer: Moulding the Middle East and North Africa
• Pieter Coppens, Seeing God in This World and the Otherworld: Crossing Boundaries in Sufi Commentaries on the Qur’an
• Eric van Lit, Eschatology and the World of Image in Suhrawardi and His Commentators
57
Marjo Buitelaar, Hoogleraar Genderstudies met een fascinatie voor buitenbeentjes en spelen met verschil. Portret van Willy Jansen. (Aflevering 23 van de serie Afscheid van een generatie)
65
Luitgard Mols, Wapens als sieraden, sieraden als afweer: Verzamelen in Oman. Deel acht van een serie over Nederlandse privécollecties met een relatie tot de islamitische wereld
74
Bareez Majid, De complexiteit van het herdenken van oorlog (Veldwerk)
82
Harald Viersen, Hedendaags Arabisch denken. 1967, al-Jabiri en het turath-debat (Wetenschap)
89
Johan Weststeijn, Het Jozefverhaal en de Perzische mythe van de wijnbouw (Wetenschap)
97
Literatuur
Asis Aynan, De onsterfelijke grote broer. Mouloud Mammeri – Het verlaten land
110
Hassan Blasim, De wolf. Een verhaal uit Lijkententoonstelling
117
Sietske de Boer, Een zoektocht naar de ziel. Montasser Alde’emeh en Pieter Stockmans – De jihadkaravaan
126
Ruud Strijp, Een speurtocht naar het wedervaren van een grootvader. Meltem Halaceli – De vergeten geschiedenis van mijn grootvader Sulayman Hadj Ali
130
Sietske de Boer, Niet alleen maar een stoere macho-journalist. Sinan Can – De Arabische storm
134
Lucia Admiraal, Signalementen
136