2008/3 Khomeini’s erfenis 1979-2009

Khomeini’s erfenis 

Hoofdredactioneel

Mohammed is de producent en schepper van de koran. Dat zei de Iraanse denker Abdolkarim Soroush in een interview met ZemZem in 2007, toen Michel Hoebink met hem sprak over zijn boek The Expansion of Prophetic Experience. Het interview leidde tot een rel in Iran. Hoe en wat leest u in deze ZemZem, waarin we terugblikken op dertig jaar Islamitische Republiek Iran om de vraag te beantwoorden wat de Islamitische Revolutie teweeg heeft gebracht, in Iran en daarbuiten. 

Gert de Vries beschrijft zijn ontmoeting met ayatollah Khomeini in het Franse dorpje Neauphle-Ie-Château aan de vooravond van de revolutie. Hij kon wel kotsen van de zenuwen. Na de omverwerping van het regime van de sjah in Iran stichtte Khomeini een uniek politiek systeem, zonder politieke partijen en met een ongekend grote rol voor de geestelijkheid. Volgens Matthijs van den Bos is er zelfs dertig jaar later alom de onwil om het religieuze karakter van de Islamitische Republiek onder ogen te zien. 

Ronald Bos blikt in vogelvlucht terug op dertig jaar literatuur. Iraanse schrijvers kwamen in 1979 na het verdwijnen van de onderdrukking en censuur door de sjah na een korte lente van vrijheid opnieuw in een.nieuw ideologisch keurslijf terecht. Hetzelfde kan gezegd worden van de Iraanse cartoonisten. Herman Divendal legde drie Iraanse cartoonisten een aantal bijzondere vragen voor. Met Khomeini had Iran een politiek leider die tevens dichtte, en wel over onvoorwaardelijke liefde en wijn, zo blijkt uit een bijdrage van Asghar Seyed-Gohrab.

De revolutie was ook buiten Iran van invloed, en niet alleen op Hezbollah in Libanon, maar volgens Joas Wagemakers ook op soennitische bewegingen in het Midden-Oosten, hoewel vaak op een andere manier dan het regime in Iran had gehoopt. 

In Iran zelf sloot de politie afgelopen december het kantoor van mensenrechtenactiviste Shirin Ebadi in Teheran. Een reden kreeg Ebadi, die in 2003 de Nobelprijs voor de Vrede ontving, niet te horen. Maar ook Nederlandse NGO’s die in Iran actief zijn op het gebied van mensenrechten worden door het bewind in Teheran verdacht van regime change, schrijft Marcel van der Heijden. 

Wie in Nederland het Iran van de afgelopen dertig jaar met eigen ogen wil zien moet naar de foto-expositie van Kaveh Golestan in de Kunsthal Rotterdam. In ZemZem een portfolio van deze Iraanse Robert Capa. 

Toen Soroush in Nederland verbleef, was dat op uitnodiging van het International Institute for the Study of Islam in the Modern World (ISIM). Inmiddels is het ISIM opgeheven. Op de vraag waarom proberen we in dit nummer ook een antwoord te geven. 

Deze editie is uitverkocht.

Hoofdredactie
Jurgen Maas & Annemarike Stremmelaar 

Redactie
Paul Aarts, Dirk van Andel, Anna Bukhari, Sultan Gün, Danielle Kroes, Fadi Hirzalla, Umut Kibrit, Madelon Stokman, Joas Wagemakers, Monique Swart en Robbert Woltering 

Eindredactie
Jurgen Maas & Annemarike Stremmelaar 

Aan dit nummer werkten mee
Ronald Bos, Matthijs van den Bos, Herman Divendal, Marcel van der Heijden, Michel Hoebink, Richard van Leeuwen, Frank van Lierde, Ruud Peters, Eva Patricia Rakel, Asghar Seyed-Gohrab, Gert de Vries, Arnoud Vrolijk, Maaike Warnaar en Liesbeth Zack 

In deze ZemZem

Op audiëntie bij Khomeini
Reportage
Gert de Vries 
6

Oefeningen in geduld
Perzische literatuur
Ronald Bos 
13

Een cartoonist als minister van Cultuur 
Herman Divendal
25

Dertig jaar later in Noord-Teheran
Reportage 
Maaike Warnaar
37

Continuïteit en verandering
Eva Patricia Rakel
43

Seculiere illusies
Matthijs van den Bos
48

Soennitische islamisten en de erfenis van de Islamitische Revolutie 
Joas Wagemakers
55

Drinkgelagen en vagebonden in de poëzie van Khomeini 
Asghar Seyed-Gohrab
60

De Iraanse Robert Capa 
Portfolio van Kaveh Golestan
68

Civil society in Iran en de steun uit Nederland 
Opinie 
Marcel van der Heijden 
76

Levinus Warner
Aflevering 3 van de serie Oriëntalistiek in de Lage Landen
Richard van Leeuwen & Arnoud Vrolijk 
79

Ivoren toren
Aflevering 3 van de serie Afscheid van een generatie
Portret van Ruud Peters 
Jurgen Maas & Annemarike Stremmelaar
89

Waar zijn we in godsnaam mee bezig?
Over de loopgraven en de valkuilen van de islamwetenschap
Ruud Peters 
98

Change?
Obama en het Palestijns-Israëlische conflict 
Joas Wagemakers
106

‘Hervorm het denken en spreken over veiligheid en terrorisme’
Op pad met Jeff Halper 
Frank van Lierde 
109

Hoop op doorstart islaminstituut
Jurgen Maas 
117

Dialect in zeventiende-eeuws Cairo
Liesbeth Zack
122


Literatuur

Iraanse rel over interview in ZemZem
Abdulkarim Soroush, The Expansion of Prophetic Experience. Essays on Historicity, Contingency and Plurality in Religion
Michel Hoebink 
129

De strijd tussen een kameel en een waterpomp 
Mahmud Doulatabadi, Zonder Soloetsj 
Ronald Bos 
132

Het haar van Bush 
Daan de Wit, De volgende oorlog. De aanval op Iran: een voorbeschouwing 
Paul Aarts 
133

Signalementen
137

Verder lezen

Wat leuk dat u geïnteresseerd bent in ZemZem!

Vaste lezer worden? U kunt in onze webshop een jaarabonnement afsluiten (22,50 per jaar). Ook kunt u hier losse nummers bestellen.