2012/1 Dwarsdenkers 10 portretten

Dwarsdenkers

Hoofdredactioneel

Tien auteurs — wetenschappers, journalisten, kunstenaars en activisten — maakten een portret van iemand die hem of haar persoonlijk inspireert. Iemand die stof doet opwaaien. Iemand van naam, of nog redelijk onbekend. Een dwarsdenker.

De Syriër Akram Antaki heeft de laatste tien jaar gezocht naar de smalle marge van vrij denken in zijn land. Half maart stuurde hij een uitvoerige beschouwing naar Jan Jaap van Oosterzee, vol zorg over een revolutie die steeds gewelddadiger en sektarischer wordt. 

Of neem de Saoedische denker Abdallah al- Maliki. Hij pleit voor democratie in zijn land, op basis van de islam. Volgens Joas Wagemakers probeert hij daarmee niet alleen de geschiedenis te herschrijven, maar klaagt hij ook impliciet zijn eigen regime aan.

Elke tijd heeft zijn eigen helden nodig en het lijkt erop alsof een nieuwe generatie jonge Koerdische kunstenaars nu wereldwijd naam en faam aan het maken is. Ahmet Ögüt is misschien wel het meest tot de verbeelding sprekende voorbeeld, schrijft Özkan Gölpinar. Geboren in 1981 in het Koerdische Zuid-Oosten van Turkije, timmert Ögüt nu aan de weg, niet alleen in Istanbul maar over de hele wereld. 

Toen Mariwan Karrie in 1992 Irak ontvluchtte en diep in de nacht in een kleine boot de Tigris overstak zonder te kunnen zwemmen, dacht hij aan het gedicht ‘Hymne van de regen’ van Badr Shakir al-Sayyab. 

Fathi Youssef is in Libië een prominent lid van de internationale Berberorganisatie World Amazigh Congres. Drie jaar geleden ontmoette Gerbert van der Aa deze activist voor het eerst. Hij was direct van hem onder de indruk.

‘Raed is iemand met veel energie en weinig concentratie.’ De Libanese kunstenaar Raed Yassin won in maart een prestigieuze prijs tijdens Art Dubai. Jeroen Kramer was erbij. 

Onder invloed van de opstanden in de Arabische wereld breidde de Marokkaanse zanger Rachid Gholam zijn religieuze repertoire uit met expliciete protestliederen. Maar zijn stem is niet langer te horen tijdens de demonstraties. Een interview door Nina ter Laan.

Hij is charismatisch en lijkt in niets op de stereotype linkse, seculiere Israëli. Zijn identiteit is verwarrend en maakt nieuwsgierig, stelt Erella Grassiani. ‘Yehuda Shaul overschrijdt de scheidslijnen binnen de Israëlische samenleving.’ 

Wie in de Palestijnse diaspora uit een gevoel van onmacht weleens overweegt de strijd voor rechtvaardigheid te stoppen, zo schrijft Fadi Hirzalla, kan hernieuwde inspiratie vinden in de gedachte aan de onvermoeibare Palestijnse activisten in de bezette gebieden. Issa Samander van het Ma’an Development Centre is zo’n activist. 

Ze draagt geen gezichtssluier, rijdt zelf auto en als journalist spaart ze de machthebbers niet. Nadia as-Saqqaf (35) is hoofdredacteur van de Yemen Times. Als enige vrouwelijke hoofdredacteur in Jemen doorbreekt ze alle stereotypen over Jemenitische vrouwen. Anna Bukhari zocht haar op. 

Tien portretten, tien individuen met verschillende opvattingen, negen nog in leven, en allemaal zetten ze ons aan tot nadenken.

Hoofdredactie
Jurgen Maas & Annemarike Stremmelaar 

Redactie
Josephine van den Bent, Anna Bukhari, Nina ter Laan, Hanna Leyerzapf, Madelon Stokman, Monique Swart en Joas Wagemakers

Eindredactie
Josephine van den Bent & Annemarike Stremmelaar 

Aan dit nummer werkten mee
Gerbert van der Aa, Asis Aynan, Nicolet Boekhoff-van der Voort, Rehab Chaker, Özkan Gölpinar, Erella Grassiani, Maarten Jan Hijmans, Mariwan Kanie, Jeroen Kramer, Roel Meijer, Jan Jaap van Oosterzee en Sytske Sötemann

In deze ZemZem

‘Wij hebben ons eigen volk onderschat’
De Syrische intellectueel Akram Antaki 
Jan Jaap van Oosterzee 
6

De dwarse democraat
De Saoedische denker Abdallah al-Maliki
Joas Wagemakers 
10

Voortdurend op reis
De Turks-Koerische kunstenaar Ahmet Ögüt
Özkan Gölpinar 
15

Een sombere dichter uit een somber land
De Iraakse dichter Badr Shakir al-Sayyab
Mariwan Kanie 
20

‘We willen dezelfde rechten als de Arabieren’
De Libische Berberactivist Fathi Youssef
Gerbert van der Aa 
25

Jemen door de ogen van Nadia as-Saqqaf
Anna Bukhari 
30

Het stilgevallen protest van een zanger
De Marokkaanse artiest Rachid Gholam 
Nina ter Laan 
36

Een verwarrende held
De Israëlische activist Yehuda Shaul 
Erella Grassiani 
40

Verzamelaar van waardigheid
De Palestijnse activist Issa Samander
Fadi Hirzalla 
43

Opstap met de Libanese kunstenaar Raed Yassin 
Jeroen Kramer 
47

Voor alles antropoloog
Interview met Martin van Bruinessen 
Aflevering 13 van de serie Afscheid van een generatie 
Maarten Jan Hijmans 
50

Vreemdeling
Column 
Asis Aynan 
59

De gevangenbewaarder
Syrische gevangenisliteratuur
Scriptie 
Rehab Chaker
62

De luit van Abu Hamdan
M. Ousama Chaker
67

Lichtpuntje
Taleb Ibrahim 
74

Een fragment uit De schelp
Mustafa Khalifa 
76

Het favoriete boek van Tahmina Akefi 
Op het nachtkastje
Jurgen Maas 
81

Fictie, fout of feit? 
Islamitische bronnen en de ‘Gouden periode’ van de islam 
Wetenschap 
Nicolet Boekhoff-van der Voort 
83


Literatuur

Liefde in tijden van dictatuur
Maarten Zeegers, Wij zijn Arabieren. Portret van ondoordringbaar Syrië 
Jurgen Maas 
89

Spraakmakende roman over de griplozen
Oğuz Atay, Het leven in stukken 
Sytske Sötemann 
92

Een jaar na de Arabische Lente 
Leen Vervaeke, De ]asmijnrevolutie. Startschot van de Arabische lente 
Marijn Kruk & Stefan de Vries, Onder mijn zolen! Verhalen van de Arabische opstand
Jan Eikelboom, Arabische Lente. Een ooggetuigenverslag 
Jorn De Cock, Arabische Lente. Een reis tussen revolutie & fatwa 
Roel Meijer 
96

Signalementen
102

Verder lezen

Wat leuk dat u geïnteresseerd bent in ZemZem!

Vaste lezer worden? U kunt in onze webshop een jaarabonnement afsluiten (22,50 per jaar). Ook kunt u hier losse nummers bestellen.