ZemZem

Globalisering zonder het Westen 

Hoofdredactioneel

Met de recente investeringen in de regio in het kader van het Belt and Road Initiative (bri) staat de invloed van China in de Arabische wereld in de schijnwerpers. Maar de contacten tussen China en het Midden-Oosten zijn minstens zo oud als de Profeet: ‘Ga op zoek naar kennis, ook al is het in China’ zou hij volgens sommigen gezegd hebben. En inderdaad, door de eeuwen heen hebben Arabieren, Perzen en andere islamitische volken voet op Chinese bodem gezet. Ze reisden langs de legendarische zijderoutes en over zee, zij het niet alleen op zoek naar kennis: ook toen al ging het vooral om handel.

In deze ZemZem willen we aandacht besteden aan de beide werelddelen vanuit een zogenaamd Zuid-Zuid-perspectief: waar het Midden-Oosten vaak bekeken wordt door een Eurocentrische lens met veel aandacht voor de relaties tussen Europa en de Arabische wereld, belicht deze ZemZem transnationale contacten die compleet aan Europa voorbijgaan. Dat contact tussen beide werelddelen heeft door de eeuwen heen tot belangrijke wederzijdse beïnvloeding geleid, op economisch gebied, maar ook wat betreft religie, politiek, kunst en cultuur. Zo trokken Chinese oelama naar het Midden-Oosten, waarop ze het gedachtegoed van de islamitische denkers aldaar weer mee terug naar China namen. Arabische militanten waren geïnspireerd door Mao, en van Marokko tot Oman lazen ze zijn Rode Boekje. Vandaag de dag bestaan er niet alleen mengvormen van Chinese en Arabische kalligrafie en architectuur, maar zien we ook traditionele Chinese mode op de catwalk in Dubai.

De contacten met China vinden echter niet plaats in een vacuüm. Economische belangen, politieke betrek-kingen en ideologische conflicten zijn bepalend voor de onderlinge verhoudingen, en dat geldt net zozeer voor de premoderne handelscontacten als voor het bri. Vandaag de dag is het vooral de toenemende economische afhankelijkheid van China die wat dat betreft prangende vragen oproept. Zijn de Chinese investeringen in infrastructuur en ziekenhuizen in de Sahel bijvoorbeeld een vorm van politieke interventie, of is China juist veel terughoudender dan menig westers land? En spreken Arabische landen zich andersom uit over de politieke situatie in China, bijvoorbeeld ten aanzien van de Oeigoeren?

Voor deze ZemZem legden we deze en andere vragen voor aan experts. Ook vroegen we literatuurspecialisten om premoderne teksten uit het Chinees, Arabisch en Perzisch te vertalen om zo de lange geschiedenis van die Zuid-Zuid-contacten te belichten. Samen brengen de artikelen de wisselende verhoudingen tussen China en het Midden-Oosten door de eeuwen heen voor het voetlicht. Zo implementeert ook deze ZemZem de aanmoediging van de Profeet.

Maaike Voorhoeve en Judith Naeff