Wetenschap
‘Halalliederen’, ‘schone cinema’, islamitische pop, religieuze soaps, islamitische stand up comedy; islamitische vormen van populaire cultuur zijn steeds populairder. Islamisten laten het invloedrijke terrein van populaire cultuur niet langer over aan seculiere kunstenaars. De geïslamiseerde elite verlangt vormen van religieus vermaak. Tijd om de relatie tussen islam en populaire cultuur nader te beschouwen.
Gepubliceerd in 2008/2 Populaire cultuur
Een ieder die rondreist in het Midden-Oosten wordt met al zijn zintuigen geprikkeld door de grote voorliefde van de bevolking voor soaps, zang, dans, muziek en andere uitingen van populaire cultuur. De Egyptische filmindustrie is beroemd en er zijn talrijke reclameborden die nieuwe komedies, films en toneelstukken aan- prijzen. Populaire muziek schalt uit winkels en taxi’s, in toenemende mate concurrerend met koranrecitatie. Sinds kort heeft ieder zichzelf respecterend grand café een groot scherm waar- op continu videoclips zijn te zien, de mindere koffiehuizen stellen de tv af op één van de vele muziekkanalen, zoals Mazzika. Zang en dans zijn onmisbaar op iedere bruiloft en menig toerist stuit op een bruidsprocessie op straat of in vijfsterrenhotels. Het getoeter dat voorafgaat aan huwelijksprocessies is oorverdovend.
De overweldigende aanwezigheid van uitingen van populaire cultuur duidt op hun grote belang voor het leven van alledag. De potentiële macht van populaire cultuur is evident voor diverse partijen: de commercie, de overheid, de elite, de bevolking, religieuze autoriteiten en de artiesten zelf. Strijd hierover ligt dan ook voor de hand. In deze arena is recentelijk een nieuwe partij toegetreden: de islamisten. Hielden zij zich tot voor kort afzijdig, of waren zij actief in de bestrijding van het ‘immorele karakter’ van populaire cultuur, recentelijk is sprake van een kentering. Niet alleen is hun visie op kunst en cultuur in positieve zin bijgesteld, ook ontwikkelen ze nieuwe vormen van islamitische populaire cultuur en fann al-hadif, kunst met een boodschap.
Het onderzoek naar de relatie tussen religie en populaire cultuur is over het algemeen goed ontwikkeld. De studie naar islam en populaire cultuur is minder rijk bedeeld. In deze bijdrage wil ik een overzicht geven van de belangrijkste trends in de relatie tussen populaire cultuur en islam. Daarbij gebruik ik als kader de belangrijkste verbindingen tussen religie en populaire cultuur, zoals deze uit het bredere studieveld naar voren komen. Het zwaartepunt zal ik leggen bij Egypte vanwege de voortrekkersrol die dat land heeft, vooral via de filmindustrie. Maar soortgelijke tendensen doen zich ook voor in andere landen in het Midden-Oosten.
Verder lezen? Bestel het nummer in onze webshop
- Andrew Hammond, Popular Culture in the Arab World Arts, Politics, and the Media, Cairo, 2007.
- Charles Hirschkind, The Ethical Soundscape. Cassette sermons and Islamic Counterpublics, New York, 2006.
- Hosaam Tammam en Patrick Haenni, ‘Chat Shows, Nashid Groups and Lite Preaching. Egypt’s airconditioned Islam’, Le Monde Diplomatique, september 2003.
- Walter Armbrust, ‘Synchronizing Watches: The State, the Consumer, and Sacred Time in Ramadan Television’, in Birgit Meyer en Annelies Moors (red.). Religion, Media and the Public Sphere, Bloomington, 2006.
- Samuli Schielke, Snacks and Saints. Mawlid Festivals and the Politics of Festivity, Piety and Modernity in Contemporary Egypt. Proefschrift Universiteit van Amsterdam, 2006.
- Jennifer Peterson, ‘Playing with spiritu- ality: The adoption of mulid motifs in Egyptian dance music’, Contemporary Islam, (nog te verschijnen 2009). 7. Karin van Nieuwkerk, :A Trade like any Other’. Female singers and dancers in Egypt. Austin r995. 8. Zie website www.freemuse.org,geraad- pleegd 7 juli 2008. 9. Lila Abu Lughod, Dramas of Nationhood The Politics of Television in Egypt, Cairo, 2005. ro. Christa Salamandra, ‘Creative Compro- mise: Syrian Television Makers between Secularism and Islamism’, Contemporary Islam
- Karin van Nieuwkerk, ‘A Trade like any Other’. Female singers and dancers in Egypt. Austin 1995.
- Zie website www.freemuse.org, geraadpleegd 7 juli 2008.
- Lila Abu Lughod, Dramas of Nationhood Tbe Politics of Television in Egypt, Cairo, 2005.
- Christa Salamandra, ‘Creative Compromise: Syrian Television Makers between Secularism and Islamism’, Contemporary Islam.
- Karin van Nieuwkerk, ‘Piety, Penitence and Gender: The Case of Repentant Ar- tists in Egypt’, Journal for Islamic Studies. Vol. 28, 2008, pag. 37-65.
- R. W. Baker, Islam without Fear, Cambridge, 2003.
- Toen ik tijdens mijn veldwerk in 2008 het begrip besprak met producenten, acteurs en journalisten dachten enkele seculiere producenten aan het genre van het ‘nieuw realisme’ ten tijde van Nasser. In de jaren zestig en zeventig was er behoefte aan kunst die de natie propageerde en zou leiden tot ‘sociale verheffing’. De meeste informanten begrepen de term vooral als een bedekte vorm van islamitische kunst met hun boodschap van ‘morele verheffing’. Islamisten zijn dus redelijk succesvol geweest in het toe- eigenen van het project fann al-hadif.
- Abu Yigit, ‘Introducing Islamic Science Fiction: Re-enchanting Power of the Symbols’, paper, nog niet gepubliceerd.
- Mark Levine, ‘Heavy Metal Muslims: the Rise of a Post- Islamist Public Sphere’, Contemporary Islam.