Wetenschap
Wie denkt aan islam, de relatie tussen mannen en vrouwen en de omgang met het lichaam denkt al snel aan vrouwen en de sluier. Het sluieren is symbool geworden van vroomheid. Maar wat betekent vroomheid voor mannen? Martijn de Koning onderzoekt hoe de omgang met het lichaam verandert onder toenemende religiositeit.
Gepubliceerd in 2009/3 Het lichaam.
De publieke discussies over islam en het lichaam gaan vooral over vrouwen, de hoofddoek en de vermeende onderdrukking door de man. Over mannen is er veel minder discussie. Maar wanneer het onderwerp ter sprake komt wordt met name in populair taalgebruik en op internet gerefereerd aan ‘baardmannen’ en ‘haatbaarden’ wanneer moslims bedoeld worden die men om de een of andere reden radicaal vindt. De baard van de moslimman symboliseert op deze manier de afwijking, fanatisme, dreiging en intolerantie die uit zou gaan van de islam.
Veel studies over ‘de moslim’ of ‘de Nederlandse geschiedenis’ gaan over mannen alsof die als vanzelfsprekend representatief of zelfs normgevend zijn voor de groep als geheel. De man als man en ideeën en praktijken van mannelijkheid daarentegen staan veel minder in de aandacht. Genderstudies worden nog steeds vaak gelijkgesteld aan vrouwenstudies. Niettemin zijn er de laatste tientallen jaren diverse studies verschenen (bij mijn weten vooral in het buitenland) waarin de man als man centraal staat. [1]
In studies naar hoe gelovigen vanuit religieus perspectief hun lichaam beleven komt het lichaam naar voren als een veld van zonde, verleiding, geschenk, heiligheid, last en dreiging, reinheid en onreinheid. Dit maakt het lichaam voor vrijwel alle religieuze instituties een bastion van zonde en ketterij (in de islam overigens zeker ook van genot en kracht), maar tevens een ideaal veld om vroomheid te stimuleren. [2] In dit artikel zal ik de relatie tussen mannelijkheid, lichaam en islam belichten aan de hand van drie aspecten: ‘serieus worden’, de baard en kleding. Ik richt me eerst op jongeren die zoeken anar een correcte islamitische invulling van hun leven, maar niet salafistisch zijn. [3] Daarna zal ik ingaan op salafistische jongeren.
Mijn onderzoek richt zich op de vraag hoe jonge salafi’s hun kennis verzamelen over de islam, welke kennis ze betrouwbaar vinden, welke rol de salafistische beweging daarbij speelt en hoe ze de kennis die zij daar opdoen in de praktijk brengen. Op basis van gesprekken en observaties tijdens conferenties, lezingen en cursussen van de verschillende salafinetwerken en interviews en informele gesprekken met ongeveer veertig respondenten probeer ik een antwoord te vinden op die vragen.
Verder lezen? Dit nummer is helaas uitverkocht, maar u kan het nummer binnenkort digitaal aankopen via de webshop.
Noten
1. Voor een overzicht: Matthew C. Gutmann, ‘Trafficking in Men: The Anthropology of Masculinity’, Annual Review of Anthropology 26, 1997, pag. 385- 409.
2. Gideon Aran, Nurit Stadler, en Eyal Ben- Ari, ‘Fundamentalism and the masculine body: The case of ]ewish Ultra-Orthodox men in Israel’, Religion 38, no. 1, 2008, pag. 25- 53.
3. Martijn de Koning, Zoeken naar een ‘zuivere’ islam. Identiteit en geloofsbeleving bij jonge Marokkaans-Nederlandse moslims, Amsterdam, Bert Bakker, 2008.
4. Mede gebaseerd op: Charles Price, Donald Nonini, en Erich Fox Tree, ‘Grounded Utopian Movements: Subjects of Neglect’, Anthropological Quarterly 81, no. 1, 2008, pag. 127-159.
5. Vgl. Daniel Winchester, ‘Embodying the Faith: Religious Practice and the Making of a Muslim Moral Habitus’, Social Forces 88, no.4, 2008, pag. 1753-1780.
6. Zie Martijn de Koning, ‘Changing Worldviews and Friendship. An Exploration of the Life Stories of Two Female Salafists in the Netherlands’, in R. Meijer (red.), Global Salafism. Islam’s New Religious Movement, Londen, Hurst, 2009, pag. 372-392.
7. Lezing Aboe Ismail, ‘Thuis in het huwelijk’
8. In het kader van mijn onderzoek onder salafisten bezoek ik regelmatig lezingen en conferenties in moskeeën. De lezing waar hier naar verwezen wordt vond plaats tijdens een conferentie tijdens de Ramadan 2009 over het huwelijk.
9. Christian Bromberger, ‘Hair: From the West to the Middle East through the Mediterranean. (The 2007 AFS Mediterranean Studies Section Address)’, Journal of American Folklore 121, no. 482, 2008, pag. 379- 399 .
10. www.soennah.com/content/view/782/44
11. www.al-yaqeen.com/nieuw/bibliotheek/artikel.phprid-11
12. Zie bijvoorbeeld Annick Prieur, ‘Gender remix. On gender constructions among children of immigrants in Norway’, Ethnicities 2, no.1, 2002, pag. 53-77.