Een schietwedstrijd georganiseerd door Turkse vrouwen, met de auto van noord naar zuid in Gaza in 2001, een jongeman die verscheurd wordt tussen zijn fundamentalistische ideologie en zijn wereldlijke verlangens of reikhalzend terugkijken naar het ouderlijk huis in Teheran. U kunt het allemaal beleven op het IDFA dit jaar.
Van 13 tot 23 november vindt het International Documentary Filmfestival Amsterdam plaats, het grootste documentaire festival ter wereld. Met een enorme selectie aan creatieve, vernieuwende en maatschappelijk relevante documentaires, is er ook voor de ZemZem-lezer weer genoeg te zien.
Kritiek op het Patriarchaat
Er zijn dit jaar diverse films die kritiek leveren op de gemarginaliseerde posities van vrouwen in de maatschappij. Zo zie je in 32 meters, een verwijzing naar de afstand die vrouwen volgens de mannen kunnen schieten, een Turkse vrouw die een schietwedstrijd voor vrouwen organiseert. In deze conservatieve plattelandsgemeenschap probeert Halime te laten zien dat schieten niet alleen een mannenaangelegenheid is. Zo zetten deze vrouwen zich af tegen de traditionele patriarchale gemeenschap waar ze in leven.
Van het Turkse platteland gaan we door naar het Iraanse. Hier volg je Sara Shaverdi, die in de documentaire Cutting Through Rocks het eerste vrouwelijke lid van de dorpsraad is geworden. Ondanks de weinige steun die ontvangt probeert ze zich hard te maken voor vrouwenrechten en de gasaansluiting die het dorp nodig heeft.
Flana is een onderzoek naar de ‘vergeten meisjes’ van Irak. Deze meisjes en vrouwen zijn verstoten door hun families en zijn hierdoor naamloos, Flana. De documentaire toont de marginalisatie van deze jonge vrouwen.
Palestina (en Libanon)
Ook dit jaar toont het IDFA een breed scala aan documentaires over Israël’s genocide in Gaza tegen de Palestijnen, en het geweld op de Westelijke Jordaanoever en Libanon. Tussen dit geweld staat het House of Hope, een basisschool op de bezette Jordaanoever met een vrijeschoolideologie. Het werk van de docenten wordt steeds moeilijker, waardoor het een steeds grotere opgave blijkt om een veilige haven en vrij onderwijs te bieden aan de Palestijnse kinderen.
Palestine Comedy Club volgt een groep Palestijnse cabaretiers die een stand-upcomedy tour doen langs verschillende Palestijnse en Israëlische steden. Hun avontuur naar het buitenland wordt onderbroken door 7 oktober, 2023. De vernietiging van Gaza die volgde heeft in With Hasan in Gaza nog niet plaatsgevonden. Regisseur Kamal Aljafari gebruikte oude beelden die hij nam tijdens een autorit met zijn gids Hasan in 2001 van noord naar zuid in Gaza.
Ook de Israëlische aggressie in Libanon wordt belicht op het IDFA. In de documentaire Tales of the Wounded Land, zie je de Zuid-Libanese stad Nabatiye die steeds verder in puin geschoten wordt door het Israëlische leger. Door de eindeloze vernietiging krijgt de kijker een apocalyptisch beeld van de stad.
Deze vier documentaires zijn maar een vrij kleine selectie, er worden nog zeven andere Palestina gerelateerde documentaires gescreend dit jaar. Dit zijn: Abel, Coexistence My Ass!, Gaza’s Twins, Come Back to Me, The Clown of Gaza, Intersecting Memory, Under the Same Sky en Return to al-Ma’in.
Maatschappij
Het Iraanse The Vanishing Point verbeeldt een familie en een land die niet in vrijheid kunnen leven. De regisseur haalt herinneringen op aan zijn ouderlijk huis en zijn familieleden die in de gevangenis werden gezet om zo de angst en de onvrijheid te tonen die al die jaren heeft opgehoopt.
Beneath Which Rivers Flow vertelt het persoonlijke verhaal van een jongetje in de moerassen van Zuid-Irak wiens beste vriend een waterbuffel is. Maar onder die ogenschijnlijke idylle broeit onrust, want de ecologische omgeving staat onder zware druk door een veranderend klimaat.
Ook de kleine bioscoop Kawakeb in Amman staat onder druk. De bioscoop, weggestopt in een hoekje van de stad, is het onderwerp van de documentaire Cinema Kawakeb. Aan de hand van de grote geopolitieke ontwikkelingen van de vorige eeuw wordt het verhaal van deze bioscoop vertelt.
In het Egyptische Life After Siham zie je hoe regisseur Namir Abdel Messeeh en zijn vader de dood van zijn moeder Siham verwerken. Door fragmenten uit Egyptische filmklassiekers te tonen en het verhaal van zijn ouders te vertellen, geeft deze documentaire een prachtige kijk op rouw en verdriet.
Diaspora en een verlangen naar thuis
In de laatste categorie raden we documentaires aan die gaan over een verlangen naar het thuisland waar de regisseurs om diverse redenen niet meer naartoe kunnen gaan.
Zo kijk je in Past Future Continuous naar beelden van Maryams ouders in haar ouderlijk huis in Teheran die zijn opgenomen via beveiligingscameras. De film laat niet alleen haar verlangen zien naar Iran, maar toont ook de eenzaamheid en routineuze leven van haar ouders in afwezigheid van hun dochter.
Paikar volgt de Nederlands-Afghaanse Dawood Hilmandi die, na jaren geleden te zijn gevlucht uit zijn thuisland Afghanistan en vervolgens uit Iran, weer terugkeert tijdens de coronacrisis. Hier probeert hij de band met zijn vader te herstellen. Door oude herinneringen op te halen komt Hilmandi weer dichter bij zijn vader en zijn ouderlijk huis, maar wat betekent ‘thuis’ precies voor Hilmandi?
Extra
Tot slot nog enkele niet te missen documentaires: Treat Me Like Your Mother, Kabul, Between Prayers en Checks and Balances.
Treat Me Like Your Mother volgt vier trans vrouwen in de Libanese trans community. Ze vertellen over hun ervaringen, gemeenschap, vriendschappen en de marginalisatie die ze te verdragen hebben.
De 23-jarige Afghaanse Samim is lid van de Taliban. In Kabul, Between Prayers wordt Samims fundamentalistische ideologie afgezet tegen zijn menselijke strubbelingen. Hierdoor wordt de scheidslijn tussen fundamentalisme en humanisme steeds waziger en lijkt zijn filosofie steeds minder te strijken met de realiteit.
Checks and Balances volgt een team van Algerijnse journalisten tijdens de Algerijnse presidentsverkiezingen in 2014. Het toont een gevecht voor de vrijheid van meningsuiting voor journalisten die in het verleden en in het heden veel vervolgd werden in Algerije.
Veel kijkplezier!